از دیدگاه اسلام، سوگند یاد کردن عملی ناپسند بوده و اجتناب از آن بسیار مطلوب و پسندیده میباشد، اما متفاوت بودن حالات انسان به هنگام سوگند یاد کردن از یک سو و انگیزههای مختلف جهت قسم خوردن از سوی دیگر، موجب برخورد متفاوت قرآن کریم با انواع سوگندها شده است به بیانی واضحتر، خداوند متعال در قرآن کریم آیه 224 از سوره بقره مسلمین را از هر نوع سوگندی حتی به منظور نیکی و تقوی و اصلاح بین مردم برحذر داشته و سپس در آیه 225 از همان سوره با تقسیم سوگندها به سوگند لغو و سوگند جدّی، سوگند لغو را فاقد اثر جزایی و فقهی و سوگند جدی را موضوع احکام فقهی و اثرات وضعی قرار داده است.
به عنوان مثال، قسمهایی که معمولاً از روی عادت برای امور عادی و کمارزش، بر زبان جاری میگردند، در عین حال که نامطلوب و شایستة پرهیز هستند لغو و بیاعتبار شمرده شده و اسلام هیچ گونه عقوبتی را چه دنیوی و چه اخروی بر آن مترتب نمیسازد.
اما سوگندهایی که با عزم و اراده و تصمیم جدی و به منظور رسیدن به اهدافی خاص، از انسان صادر میشود، دارای اهمیت بوده و لذا شکستن قسم دارای اثرات گوناگون وضعی و فقهی است.
به همین علت نظر مراجع عظام در مورد شکستن قسم را برای مخاطبان عزیز جام نیوز منتشر می کنیم:
امام خمینی (ره)
آزاد کردن یک بنده یا اطعام ده مسکین یا پوشاندن آن ها اگر قدرت ندارد و نمی تواند سه روز روزه بگیرد.
تحریر الوسیله، نشر اسلامی ج2، ص 110، اول بحث کفارات و ص 102 م 16
آیت الله اراکی (ره)
کفاره عمل نکردن به قسم عمداً، یک بنده آزاد کند یا اطعام 10 مسکین یا پوشاندن آن ها و اگر نتواند 3 روزه بگیرد.
مسائل الواضحه، ج 2 ص 149، م 2684
آیت الله بهجت (ره)
اگر عمداً مخالف قسم عمل کند: باید یک بنده آزاد کند یا ده فقیر را سیر کند یا آنان را بپوشاند و اگر نتواند 3 روز، روزه بگیرد.
توضیح المسائل، 1377 سیزدهم، ص 425، م 2121
آیت الله خویی (ره)
اگر از روی اختیار به قسم خود عمل نکند باید یک بنده آزاد کند و یا ده فقیر را سیر کند و یا آنان را بپوشانند و اگر اینها را نتواند باید 3 روز پی در پی روزه بگیرد
آیت الله تبریزی (ره)
اگر عمداً مخالفت قسم کند باید کفاره بدهد یعنی یک بنده آزاد کند و یا ده فقیر را سیر کند یا آنان را بپوشانند و اگر نتوانست 3 روز پی در پی روزه بگیرد.
توضیح المسائل، ستاره 1378 ششم، ص 438، م 2679
آیت الله خامنه ای (دام ظلّه)
سیر کردن ده فقیر یا پوشانیدن آن هاست و اگر نتوانست باید سه روز روزه بگیرد و بنابر احتیاط واجب باید پی در پی باشد.
استفتائات جدید، ج 1 ص 73 س 374 و 376
آیت الله خویی (ره)
اگر از روی اختیار به قسم خود عمل نکند باید یک بنده آزاد کند و یا ده فقیر را سیر کند و یا آنان را بپوشانند و اگر اینها را نتواند باید 3 روز پی در پی روزه بگیرد.
توضیح المسائل احیاء آثار امام خویی، 1422 هـ. ق ص 484، م 2689
آیت الله سیستانی (دام ظلّه)
کفاره مخالفت با قسم یک بنده آزاد کند یا ده فقیر را را سیر کند یا آنان را بپوشاند و اگر اینها را نتواند باید 3 روز پی در پی روزه بگیرد.
توضیح المسائل، 1422 هـ. ق بیستم. ص 541، م 2628
آیت الله شبیری زنجانی (دام ظلّه)
اگر عمداً مخالفت کند گناه کرده و باید کفاره بدهد؛ یک بنده آزاد کند یا ده فقیر را سیر کند یا آنان را بپوشاند و اگر اینها را نتواند باید سه روز پی در پی روزه بگیرد.
توضیح المسائل، ج 2، ص 281 م 2679
آیت الله صافی گلپایگانی (دام ظلّه)
اگر انسان عمداً مخالف قسم عمل کند باید کفاره بدهد؛ یک بنده را آزاد کند یا ده فقیر را سیر کند یا آنان را بپوشاند و اگر اینها را نتواند باید 3 روز پی در پی روزه بگیرد.
توضیح المسائل، ص 545 م 2679
آیت الله فاضل لنکرانی (ره)
چنانچه عمداً مخالفت قسم عمل کند باید کفاره بدهد؛ یک بنده را آزاد کند یا ده فقیر را سیر کند یا آنان را بپوشاند و اگر اینها را نتواند باید 3 روز پی در پی روزه بگیرد.
توضیح المسائل امیرالعلم 1383، ص 487 م 2805
آیت الله گلپایگانی (ره)
اگر عمداً با قسم خود مخالفت کند باید کفاره بدهد یا ده فقیر را سیر کند و یا لباس بپوشاند یا یک بنده آزاد کند و اگر توانایی این ها را نداشته باشد باید 3 روز، روزه بگیرد.
توضیح المسائل ص 455 م 2679
آیت الله مکارم شیرازی (دام ظلّه)
اگر عمداً با قسم خود مخالفت کند باید کفاره بدهد یا ده فقیر را سیر کند و یا لباس بپوشاند یا یک بنده آزاد کند و اگر توانایی اینها را نداشته باشد باید 3 روز، پی در پی روزه بگیرد.
توضیح المسائل، مدرسه امام علی بن ابی طالب، 1383
آیت الله نوری همدانی (دام ظلّه)
چنانچه عمداً با قسم مخالفت کند باید کفاره بدهد یعنی یک بنده آزاد کند و یا ده فقیر را سیر کند یا آنان را بپوشاند و اگر اینها را نتواند باید 3 روز پی در پی روزه بگیرد.
توضیح المسائل، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ص 530 م 2668
آیت الله وحید خراسانی (دام ظلّه)
اگر انسان از عمد با قسم مخالفت کند باید کفاره بدهد؛ یک بنده آزاد کند یا ده فقیر را سیر کند و یا بپوشاند و اگر اینها را نتواند 3 روز پی در پی روزه بگیرد.
توضیح المسائل، مدرسه باقر العلوم، 1379، پنجم، ص 719 م 2734